(ភ្នំពេញ)៖ នៅក្នុងក្រមសីលធម៌នៃអ្នកសារព័ត៌មាន ជីវិតមនុស្ស មានសារៈសំខាន់ជាងព័ត៌មានទៅទៀត ពីព្រោះសារព័ត៌មានត្រូវបានដឹកនាំដោយគោលការណ៍ «មិនធ្វើបាប» និង «ការការពារសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស»។ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដើម្បីការពារជីវិតទាហានខ្មែរ ដែលស្ថិតក្នុងកណ្តាប់ដៃរបស់ទាហានថៃ បានព្យាយាមមិនបញ្ចេញព័ត៌មានទាក់ទងនឹងហានិភ័យ អាយុជីវិតនេះភ្លាមឡើយ ដោយបារម្ភអំពីជីវិតមនុស្សដែលគេបានចាប់ជាចំណាប់ខ្មាំង។ ប៉ុន្តែមនុស្សមួយចំនួនបានរិះគន់រាជរដ្ឋាភិបាលថាលាក់បាំងនូវព័ត៌មានពិតនោះ។

Fresh Exclusive មានអត្ថបទទស្សនៈមួយចង់ដឹងថា តើព័ត៌មានមានសារៈសំខាន់ជាងជីវិតមនុស្ស ដែរឬទេ?

នៅក្នុងស្ថានភាពកំពុងតានតឹងនៃសង្គ្រាមព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ការសម្រេចចិត្តគ្រប់គ្រងព័ត៌មានរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ពាក់ព័ន្ធនឹងអាយុជីវិតទាហានខ្មែរ ដែលត្រូវបានកងទ័ពថៃចាប់ខ្លួន បន្ទាប់ពីបទឈប់បាញ់គ្នានោះ មិនមែនជាការលាក់បាំងសេចក្តីពិតដូចមជ្ឈដ្ឋានមួយចំនួនបានចោទប្រកាន់ឡើយ។ វាគឺជាកាតព្វកិច្ចរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីការពារចំណុចសំខាន់បំផុតនៃការរក្សាជីវិតទាហាន ដែលពេលនេះកំពុងស្ថិតក្នុងហានិភ័យ និងបើសិនជាមានភាពថ្លោះធ្លោយមិនអាចគ្រប់គ្រងព័ត៌មានដែលទាក់ទងដល់អាយុជីវិតមនុស្សទាំងនេះបានទេ វានឹងនាំឱ្យជីវិតរបស់ទាហានខ្មែរទាំងនោះ កាន់តែស្ថិតក្នុងភាពគ្រោះថ្នាក់កាន់តែខ្លាំងឡើង។

* ការគ្រប់គ្រងព័ត៌មាន គឺជាការជ្រើសរើសដើម្បីការពារជីវិត
ចាប់តាំងពីពេលមានការប្រយុទ្ធនៅថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់អាទិភាពដល់សុវត្ថិភាពរបស់ទាហាន និងប្រជាពលរដ្ឋជាងអ្វីៗទាំងអស់។ ការបញ្ចេញព័ត៌មានអំពីជោគវាសនារបស់ទាហានដែលត្រូវបានគេចាប់ខ្លួនដោយគ្មានភាពច្បាស់លាស់ អាចប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខរបស់ពួកគេ និងបង្កបញ្ហាកាន់តែស្មុគស្មាញ ក្នុងដំណើរការចរចាសម្រាប់ការដោះលែង។ សម្តេចមហាបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានលើកឡើងតាមសារក្នុងបណ្តាញសង្គមបញ្ជាក់ថា៖

«រវាងជម្រើសក្នុងការផ្សពផ្សាយព័ត៌មានឲ្យសាធារណៈជនបានដឹង និងជម្រើសក្នុងការរក្សាព័ត៌មាន ដើម្បីធានាអាយុជីវិតរបស់ពួកគាត់នៅក្នុងដំណាក់កាលដំបូង ដែលមានភាពមិនច្បាស់លាស់នោះ គឺរាជរដ្ឋាភិបាលគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីការគ្រប់គ្រងព័ត៌មានអោយបានល្អ និងបើកការចរចាទាមទារពួកគេមកវិញឲ្យបានឆាប់រហ័សនោះទេ។ មិនមែនរាជរដ្ឋាភិបាលលាក់ព័ត៌មានមិនចង់អោយប្រជាពលរដ្ឋដឹង ឬមិនគិតពីអាយុជីវិតរបស់កងកម្លាំងយើង ដូចមជ្ឈដ្ឋានមួយចំនួនបានចោទប្រកាន់នោះទេ»។

សម្តេចបវរធិបតីបានសរសេរបញ្ជាក់ថា៖ «ការគ្រប់គ្រងព័ត៌មានកងទ័ពនៅលើសមរភូមិ គឺមានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់ការពារអាយុជីវិតនិងប្រៀបឈ្នះរបស់កងទ័ពរបស់យើង»។ នេះគឺជាការចង្អុលបង្ហាញថា សម្រាប់រាជរដ្ឋាភិបាល ការបញ្ចេញព័ត៌មាន មិនមែនជារឿងដ៏សំខាន់ ជាងការពារជីវិតទាហានខ្មែរដែលកំពុងស្ថិតក្នុងភាពហានិភ័យឡើយ។

* ជំហរនយោបាយការទូត៖ ការចរចាសម្រាប់ជីវិតមនុស្ស
ក្រោយការឈប់បាញ់គ្នាចូលជាធរមានចាប់តាំងពីម៉ោង១២យប់ថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដានោះមក រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនត្រឹមតែទុកចិត្តលើបទឈប់បាញ់ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែបានចាប់ផ្តើមទំនាក់ទំនងជាបន្តបន្ទាប់ជាមួយភាគីថៃ និងអង្គភាពយោធាអន្តរជាតិនានា ដូចជាអគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ពម៉ាឡេស៊ី ដែលជាអ្នកសម្របសម្រួលបទឈប់បាញ់គ្នា។ គោលបំណងតែមួយគត់គឺ ជួយឲ្យទាហានខ្មែរ ដែលត្រូវចាប់ខ្លួនអាចវិលត្រឡប់សុវត្ថិភាពមកជាតិក្នុងពេលឆាប់បំផុត។ ក្នុងភាពខ្នះខ្នែងដើម្បីជួយអាយុជីវិតទាហានខ្មែរទាំងនោះ ក្រសួងការពារជាតិ មេបញ្ជាការយោធភូមិភាគទី៤ និងអគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ពកម្ពុជា បានសហការជាបន្តបន្ទាប់ជាមួយសមភាគីថៃ និងអគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ពម៉ាឡេស៊ី ដើម្បីជំរុញការដោះលែងយោធិនខ្មែរឲ្យបានឆាប់។ ការទំនាក់ទំនងកម្រិតខ្ពស់ទាំងនេះបង្ហាញពីការយកចិត្តទុកដាក់ពិតប្រាកដរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលចំពោះជីវិតទាហានខ្មែរ ដែលកំពុងស្ថិតក្នុងកណ្តាប់ដៃកងទ័ពថៃក្នុងពេលនេះ។

សម្តេចបវរធិបតី បានសរសេរលើបណ្តាញសង្គមបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំសង្ឃឹមថាកងទ័ពថៃនិងធ្វើការបញ្ជូនយោធិនរបស់យើងទាំងអស់ ដែលកំពុងស្ថិតនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងរបស់កងទ័ពថៃ ឲ្យពួកគេបានវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាឆាប់រហ័សជាទីបំផុត»។

ដូច្នេះចំណុចសំខាន់ដែលរាជរដ្ឋាភិបាល កំពុងបំភ្លឺឱ្យសាធារណជនយល់ឲ្យបានច្បាស់នោះ គឺការគ្រប់គ្រងព័ត៌មាន ដែលវាមិនមែនជាការលាក់បាំងសេចក្តីពិតឡើយ ប៉ុន្តែវាជាកាតព្វកិច្ចដែលផ្អែកលើការគិតគូរទុកដាក់ដល់ជីវិតមនុស្សជាលំដាប់អាទិភាព។

ប្រវត្តិសាស្ត្របានបង្ហាញច្បាស់ហើយថា ការបញ្ចេញព័ត៌មានដោយមិនគិតពីជីវិតមនុស្ស អាចនាំឲ្យមានគ្រោះមហន្តរាយដូចករណីសម្លាប់រង្គាលនៅ My Lai ក្នុងសង្គ្រាមវៀតណាមឆ្នាំ១៩៦៨, ករណីចាប់មនុស្សនៅកេនយ៉ាឆ្នាំ២០១៣, ករណីវាយប្រហារភេរវកម្មបារាំងឆ្នាំ២០១៥, ករណីវិបត្តិចំណាប់ខ្មាំងនៅស៊ីដនី អូស្ត្រាលី ឆ្នាំ២០១៤ និងករណីជាច្រើនទៀតជុំវិញពិភពលោក ដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវគ្រប់គ្រងព័ត៌មានយ៉ាងតឹងរ៉ឹង ដើម្បីជួយរក្សាជីវិតមនុស្ស។ ដូច្នេះការជ្រើសរើសភាពស្ងៀមស្ងាត់មួយរយៈពេល មិនមែនជាការលាក់បាំងទេ ប៉ុន្តែជាការទទួលខុសត្រូវក្នុងការការពារជីវិតដ៏មានតម្លៃជាងគេ។

* សីលធម៌សារព័ត៌មាន៖ ព័ត៌មានអាចរង់ចាំបាន ប៉ុន្តែជីវិតមនុស្សមិនអាចរង់ចាំបានឡើយ
ក្រមសីលធម៌សារព័ត៌មានជាតិ និងអន្តរជាតិបានសរសេរយ៉ាងច្បាស់លាស់ថា អ្នកសារព័ត៌មានត្រូវ «ស្វែងរកសេចក្តីពិត ប៉ុន្តែការពិតដែលនាំឱ្យជីវិតមនុស្សរងគ្រោះថ្នាក់ គប្បីត្រូវចៀសវាង»។ បញ្ហាទាហានកម្ពុជាដែលត្រូវបានទាហានថៃចាប់ខ្លួននេះ ជាឧទាហរណ៍រស់រវើកដែលបង្ហាញថាគេ មិនអាចយកជីវិតមនុស្សទៅប្រថុយ សម្រាប់តែការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាននោះបានទេ។ ប្រសិនបើការបញ្ចេញព័ត៌មាន ធ្វើឱ្យការចរចាសម្រាប់សន្តិសុខរបស់ទាហានជាចំណាប់ខ្មាំងនោះ កាន់តែមានភាពស្មុគស្មាញ នោះការរក្សាព័ត៌មានមិនចេញផ្សាយ គឺជាជម្រើសដ៏ត្រឹមត្រូវ និងស្របតាមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ។ នៅក្នុងក្រមសីលធម៌នៃអ្នកសារព័ត៌មាន ជីវិតមនុស្ស មានសារៈសំខាន់ជាងព័ត៌មានទៅទៀត ពីព្រោះសារព័ត៌មាន ត្រូវបានដឹកនាំដោយគោលការណ៍ «មិនធ្វើបាប» និងការការពារសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស។

* ចំណុចដែលអ្នកសារព័ត៌មានត្រូវយល់ដឹង៖ «តើព័ត៌មានសំខាន់ ឬជីវិតមនុស្សសំខាន់ជាង? ហេតុអ្វី?
ក្នុងនាមជាអ្នកកាសែតម្នាក់ ដែលប្រឡូកលើវិស័យសារព័ត៌មានរយៈពេលជាង៤០ឆ្នាំរួចមកនេះ អ្វីដែលខ្ញុំអាចផ្តល់បទពិសោធន៍បានទាក់ទងអំពីសំណួរសួរថា «តើព័ត៌មានសំខាន់ ឬជីវិតមនុស្សសំខាន់ជាងនោះ? អ្វីទាំងនេះ គឺជាមូលហេតុ៖

១៖ ជីវិតមនុស្សមិនអាចជំនួសបាន
ព័ត៌មានអាចត្រូវបានពន្យារ ឬទុកជាបណ្ដោះអាសន្ន ប៉ុន្តែពេលបាត់បង់ជីវិត វាមិនអាចស្ដារឡើងវិញបានទេ។ សារព័ត៌មានប្រកបដោយក្រមសីលធម៌ តែងផ្តល់អាទិភាពដល់ការកាត់បន្ថយគ្រោះថ្នាក់ មានន័យថា គ្មានព័ត៌មានណាដែលគួរធ្វើឱ្យនរណាម្នាក់បាត់បង់ជីវិត ប្រសិនបើអាចជៀសវាងបាន។

២៖ កាតព្វកិច្ចស្នូលរបស់សារព័ត៌មាន៖ បម្រើមនុស្សជាតិ
យោងតាមក្រមសីលធម៌សង្គមនៃអ្នកសារព័ត៌មានអាជីព (Society Professional Journalists) អ្នកសារព័ត៌មានគួរតែ «ស្វែងរកការពិត និងរាយការណ៍» ប៉ុន្តែក៏ត្រូវឱ្យមានតុល្យភាពនូវតម្រូវការសាធារណៈ គឺមិនចង់ឱ្យព័ត៌មានបញ្ចេញដោយអ្នកសារព័ត៌មាននោះ បង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិតមនុស្សឡើយ។ ប្រការនេះមានន័យថា ព័ត៌មានមានតម្លៃ លុះត្រាតែវាមិនធ្វើឱ្យជីវិតមនុស្សប្រឈមនឹងហានិភ័យដែលមិនចាំបាច់ឡើយ។

៣៖ គំរូពិតនៃពិភពសារពត៌មាន
ការរាយការណ៍អំពីសង្គ្រាម អ្នកសារព័ត៌មានជារឿយៗ តែងចៀសវាងរាយការណ៍នូវព័ត៌មានលម្អិតផ្នែកយោធាមួយចំនួន (ដូចជាទីតាំងកងទ័ពជាដើម) ដើម្បីជៀសវាងគ្រោះថ្នាក់ដល់ទាហាន ឬជនស៊ីវិល។ បើការរាយការណ៍អំពីឧក្រិដ្ឋកម្មវិញ គឺអត្តសញ្ញាណជនរងគ្រោះ ជាពិសេសកុមារ ឬអ្នករស់រានមានជីវិតពីការរំលោភបំពានផ្លូវភេទ ក៏ត្រូវបានការពារដើម្បីជៀសវាងសេចក្តីឈឺចាប់ ឬភាពអៀនខ្មាស់របស់អ្នករងគ្រោះ ឬបញ្ចៀសពួកគេមិនឱ្យរងគ្រោះថ្នាក់ជាបន្ថែមទៀត។

៤៖ ទំនួលខុសត្រូវខាងសីលធម៌
សារព័ត៌មានមិនមែនគ្រាន់តែអំពីការពិតប៉ុណ្ណោះទេ វាជាការទទួលខុសត្រូវពាក់ព័ន្ធនឹងខ្លឹមសារសាច់រឿងដែលយើងបានបញ្ចេញ។ ដូច្នេះខ្លឹមសារក្នុងអត្ថបទដែលយើងសរសេរ ត្រូវមានការទទួលខុសត្រូវ ដែលការពារជីវិតមនុស្ស និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ។ ប្រសិនបើការរាយការណ៍ព័ត៌មានដោយមិនប្រុងប្រយ័ត្នទេ វានឹងនាំឱ្យមានការស្លាប់ របួស ឬគ្រោះថ្នាក់ទ្រង់ទ្រាយធំ ដែលបំពានលើគ្រឹះមូលដ្ឋានសីលធម៌របស់សារព័ត៌មានជាមិនខានឡើយ។

អ្នកសារព័ត៌មានត្រូវចងចាំថា ព័ត៌មានសំខាន់ពិតមែនហើយសម្រាប់បំរើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការពិត ប៉ុន្តែជីវិតមនុស្ស គឺជាអាទិភាពផ្នែកសីលធម៌ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតក្នុងវិស័យសារព័ត៌មាន។ បើគ្មានជីវិត ក៏គ្មានអ្នកស្តាប់ ក៏គ្មានសេចក្តីពិតសម្រាប់ការបម្រើសេវាផ្សព្វផ្សាយ និងក៏គ្មានមនុស្សជាតិ ដែលយើងត្រូវប្រាប់ដែរ។ ការរក្សាព័ត៌មានពាក់ព័ន្ធនឹងទាហានខ្មែរដែលត្រូវចាប់ខ្លួន មិនមែនជាការលាក់បាំងសេចក្តីពិតនោះទេ ប៉ុន្តែវាជាកាតព្វកិច្ចរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីការពារជីវិតមនុស្ស ដែលមានតម្លៃលើសពីព័ត៌មាន។ ជីវិតមនុស្ស គឺជាប្រភពនៃសិទ្ធិ និងសេរីភាព ដូច្នេះការអនុវត្តគោលការណ៍ក្រមសីលធម៌ជីវិតសំខាន់ជាងព័ត៌មាននេះ គឺជាជំហររបស់អ្នកសារព័ត៌មានគ្រប់រូបដែលមិនអាចប្រឆាំងបានឡើយ៕