(ឡុងដ៍)៖ ប្រធានាធិបតីរុស្ស៉ី លោក វ្ល៉ាឌីមៀ ពូទីន នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី១៤ ខែសីហា បាននិយាយថារុស្ស៉ី និងសហរដ្ឋអាមេរិកអាចនឹងចុះកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីមួយស្ដីពី អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចប្រឹងប្រែងដ៏ទូលំទូលាយដើម្បីពង្រឹងសន្តិភាព។ ការលើកឡើងរបស់លោក ពូទីន ធ្វើឡើងតែមួយថ្ងៃប៉ុណ្ណោះមុននឹងរូបលោកត្រូវជួប លោកប្រធានាធិបតីអាមេរិក ដូណាល់ ត្រាំ នៅរដ្ឋ Alaska នៅថ្ងៃទី១៥ ខែសីហា។

* ជំនួបជាមួយលោក ត្រាំ និយាយពីអ៊ុយក្រែន តែហេតុអ្វីលោក ពូទីននិយាយពីអាវុធនុយក្លេអ៊ែរទៅវិញ?
លោក ពូទីន កំពុងស្ថិតនៅក្រោមសម្ពាធពីលោក ត្រាំ ឱ្យយល់ព្រមបិទបញ្ចប់សង្រ្គាមជាង៣ឆ្នាំមកនេះនៅអ៊ុយក្រែន ជារឿងមួយដែលទីក្រុងមូស្គូនិយាយថាជាបញ្ហា សន្តិសុខដ៏ស្មុគស្មាញដែលបានបង្កើនភាពតានតឹងរវាងលោកខាងកើត និងលោកខាងលិចដល់កម្រិតដ៏គ្រោះថ្នាក់មួយមិនធ្លាប់មានចាប់តាំងពីសម័យសង្រ្គាមត្រជាក់ មក។ ខណៈកងទ័ពរុស្ស៉ីកំពុងរីកចម្រើនសន្សឹមៗនៅសមរភូមិនៃសង្រ្គាមអ៊ុយក្រែន លោក ពូទីនធ្លាប់ទាត់ចោលរួចមកហើយនូវការអំពាវនាវរបស់ទីក្រុងកៀវឱ្យមាន បទឈប់បាញ់ពេញលេញមួយជាបន្ទាន់។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើកិច្ចប្រជុំកំពូលជាមួយលោក ត្រាំ មានភាពរីកចម្រើនទៅមុខពាក់ព័ន្ធនឹងសន្ធិសញ្ញាគ្រប់គ្រងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ លោក ពូទីនអាចនឹងអះអាងថារូបលោកកំពុងចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហាសន្តិភាពពិភពលោក។ ការអះអាងបែបនេះអាចជួយដល់លោក ពូទីន ក្នុងការបញ្ចុះបញ្ចូលលោក ត្រាំ ថាបច្ចុប្បន្នវាមិនមែនជាពេលវេលាត្រឹមត្រូវដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មថ្មីណាមួយលើរុស្ស៉ី និងអ្នកទិញប្រេងរួមទាំងទំនិញសំខាន់ៗមួយចំនួនទៀតពីរុស្ស៉ីដូចដែលលោក ត្រាំ បានគំរាមកន្លងមកនោះទេ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ​ វាក៏អាចក្លាយជាផ្នែកមួយនៃកត្តាជំរុញការស្ដារទំនាក់ទំនងឡើងវិញរវាងទីក្រុងមូស្គូ និងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ផងដែរ។

* តើសន្ធិសញ្ញានុយក្លេអ៊ែរមានស្រាប់រវាងអាមេរិក និងរុស្ស៉ីនិយាយអ្វីខ្លះ?
ត្រូវបានចុះហត្ថលេខាដោយអតីតប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក Barack Obama និងអតីតប្រធានាធិបតីរុស្ស៉ី លោក Dmitry Medvedev ក្នុងឆ្នាំ២០១០ សន្ធិសញ្ញា New START មានតួនាទីដាក់កំហិត និងកំណត់ចំនួនក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរយុទ្ធសាស្ត្រដែលសហរដ្ឋអាមេរិក និងរុស្ស៉ីអាចដាក់ពង្រាយ ឬបំពាក់លើមីស៊ីល។ នៅក្រោម សន្ធិសញ្ញានេះ សហរដ្ឋអាមេរិក និងរុស្ស៉ីមិនអាចដាក់ពង្រាយក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរលើសពី ១៥៥០គ្រាប់ឡើយ ហើយអាចបំពាក់លើមីស៊ីលរយ​ៈចម្ងាយឆ្ងាយ និងយន្ដហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកក្នុងចំនួនអតិបរមា ៧០០គ្រាប់ និងគ្រឿង។

សន្ធិសញ្ញា New START បានចូលជាធរមានក្នុងឆ្នាំ២០១១ ហើយត្រូវបានបន្តសុពលភាព ៥ឆ្នាំបន្ថែមក្នុងឆ្នាំ២០២១ បន្ទាប់ពីអតីតប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក ចូ បៃដិន ចូលកាន់តំណែង។ ក្នុងឆ្នាំ២០២៣ លោក ពូទីន បានព្យួរការចូលរួមរបស់រុស្ស៉ីក្នុងសន្ធិសញ្ញានេះ ប៉ុន្តែទីក្រុងមូស្គូនិយាយថាខ្លួននឹងបន្តគោរពអនុវត្តតាមការកំណត់ចំនួន ក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ។ សន្ធិញ្ញានេះគ្រោងនឹងអស់សុពលភាពនៅថ្ងៃទី៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៦ ហើយក្រុមអ្នកវិភាគយល់ថាភាគីទាំងសងអាចនឹងបំពានលើការដាក់កំហិត ប្រសិនបើមិនត្រូវបានបន្តសុពលភាពបន្ថែម ឬមានសន្ធិសញ្ញាថ្មីណាមួយជំនួសទេនោះ។

លោក ត្រាំ កាលពីខែកក្កដា បាននិយាយជាលើកដំបូងថារូបលោកចង់រក្សាការដាក់កំហិតដែលមានចែងក្នុងសន្ធិសញ្ញា New START។ «វាមិនមែនជាកិច្ចព្រមព្រៀងមួយ ដែលអ្នកចង់ឱ្យវាអស់សុពលភាពទេ។ យើងកំពុងចាប់ផ្ដើមលើការងារនេះ។ នៅពេលដែលអ្នកលុបចោលការរឹតត្បិតនុយក្លេអ៊ែរ នោះវានឹងក្លាយជាបញ្ហាធំ»។ នេះជាការលើកឡើងរបស់លោក ត្រាំ កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែកក្កដា។

គួរបញ្ជាក់ថា បើតាមសហព័ន្ធអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រអាមេរិក Federation of American Scientists រុស្ស៉ីត្រូវបានវាយតម្លៃថាមានក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ ៤៣០៩គ្រាប់ និងសហរដ្ឋអាមេរិកមាន ៣៧០០គ្រាប់ រីឯចិនមាន ៦០០គ្រាប់៕